Układ naczyniowy

Pompom układu naczyniowego, jego rozrusznikiem jest serce, o którym pisałem:

• Serc człowieka 
• Cykl pracy serca

Skupię się tutaj na układzie naczyniowym, pominę natomiast krew, jej funkcje i składowe. 

Jak wiemy do serca wchodzą żyły a wychodzą tętnice. Oba te elementy różnią się swoją funkcją jak i budową. Opiszmy je pokrótce:

Budowa tętnicy, żyły i naczynia włosowatego. Źródło: Wokmat

Tętnice

Transportują krew do narządów pod dużym ciśnieniem, dlatego ich ściany są grube. Krew która w nich płynie jest utlenowana (nie utleniona!), czyli bogata w tlen za sprawą wiązania się O2 z hemoglobiną zawartą w erytrocytach.

Z serca, dokładniej z prawej komory wychodzą tętnice płucne (tzw. pień płucny), które są wyjątkowymi tętnicami, bowiem transportują one bogatą w CO2 krew do płuc, w celu wymiany gazowej zachodzącej w pęcherzykach płucnych, czyli utlenowaniu krwi. 

Z lewej komory wychodzi główna tętnica zwana aortą, doprowadza ona poprzez swoje rozgałęzienia krew utlenowaną do wszystkich narządów i komórek ciała człowieka.

Żyły

Działa na nie niskie ciśnienie, potrafią one magazynować duże ilości krwi z powodu swojej rozciągliwości (do 60% całkowitej objętości krwi). Na zwłokach żyły są zapadnięte, co świadczy o tym, że ich ściany nie są sztywne, lecz cienkie. Zawierają one krew bogatą w dwutlenek węgla, który odbierają z narządów, a następnie transportują krew i ten gaz do prawego przedsionka serca.

Tak samo jak mamy tętnice płucne, które transportują krew ubogą w tlen do płuc, mamy też żyły płucne, które także wyjątkowo prowadzą krew utlenowaną do lewego przedsionka serca.

Poza tymi żyłami do prawego przedsionka wchodzą żyły główne: dolna i górna, które są połączeniem różnych gałęzi żylnych z całego ciała.

Co sprawia, że krew żylna wędruje od stóp do serca? 
Wpływa na to: różnica ciśnień pomiędzy żyłkami na prawym przedsionkiem, ruchy jelit, skurcze mięśni szkieletowych, pompa piersiowo-brzuszna (w klatce piersiowej ciśnienie jest mniejsze). Zastawki natomiast powodują, że krew żylna się nie cofa.

Naczynia włosowate

Naczynia włosowate to oczywiście najmniejsze z naczyń. Ich ściany nie zawierają mięśniówki, są cienkie i łatwo przepuszczalne dla gazów oddechowych oraz składników odżywczych. Ich zadaniem jest wymiana substancji pomiędzy krwią a płynem tkankowym.

Zjawisko powietrzni

Zjawisko powietrzni. Źródło: http://akademiaadamed.pl

W aorcie występuje tzw zjawisko powietrzni. Polega ono na tym, że krew wyrzucana z lewej komory nie jest od razu transportowana dalej, ale tworzy jakby balonik z aorty. Aorta jako tętnica o dużej ilości włókien sprężystych napompowuje się krwią. Następnie krew z aorty zostaje jak gdyby wyciskana, dzięki temu krew płynie strumieniem ciągłym pulsującym. Bez tego zjawiska płynęłaby strumieniem pulsacyjnym, lecz przerywanym.

Tętno

Mierząc tętno, a jest to bardzo popularne (bo łatwe do przeprowadzenia) badanie, można wyróżnić kilka jego cech, są nimi:

• miarowość - odstęp czasowy pomiędzy kolejnymi falami tętna,
• wysokość - dotyczy wielkości ciśnienia pulsowego,
• napięcie - czyli sprężystość tętnicy,
• chybkość - czyli szybkość wypełniania tętnicy krwią. 

Szybkość prawidłowego tętna jest zależna od wieku.

• u dzieci jeszcze nienarodzonych wynosi ono od 140 do 160 uderzeń na minutę,
• noworodek powinien mieć tętno 130-140 uderzeń/min,
• dziecko w pierwszym roku życia około 110-130 uderzeń/min,
• dorośli około 70 uderzeń/min,
• osoby starsze mają tętno zróżnicowane od 50 do 100 uderzeń na minutę.

Ciśnienie tętnicze

Ciśnieniomierz z mankietem i stetoskopem.
Źródło: Sklep Medline

Bardzo popularnym badaniem, często profilaktycznie przeprowadzanym przez osoby starsze jest pomiar ciśnienie tętniczego.

Wykonuje się go przy użyciu elektrycznych ciśnieniomierzów indywidualnie lub bardziej profesjonalnie (dokładniejszy wynik) przy użyciu ciśnieniomierzów z mankietem i stetoskopem.

Klasyfikacje wartości ciśnień, dla osób dorosłych przedstawiam w tabeli poniżej.

Klasyfikacja	Ciśnienie skurczowe [mm Hg]	Ciśnienie rozkurczowe [mm Hg]
optymalne	mniej niż 120	mniej niż 80
prawidłowe	120-129	80-84
wysokie prawidłowe	130-139	85-89
I stopień nadciśnienia	140-159	90-99
II stopień nadciśnienia	160-179	100-109
III stopień nadciśnienia	większe od 179	większe od 109

Jak widać w tabeli wyróżniamy ciśnienie skurczowe (wyższe) i rozkurczowe (niższe). Jeżeli chcemy obliczyć ciśnienie średnie należy zsumować oba te wartości i podzielić przez 2.
Od czego zależą wartości ciśnienia:

• pracy serca i jego pojemności,
• obwodowego oporu naczyń,
• objętości krwi krążącej.

Znaczenie pozycji (ciśnienia hydrostatycznego) na ciśnienie  tętnicze i żylne

W pozycji leżącej ciśnienie w każdym naczyniu człowieka jest mniej więcej równe, natomiast kiedy stoimy, pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego największe ciśnienie mamy w tętnicach stopy a najmniejsze w tętnicach na wysokości głowy. Licząc od wysokości serca jeden centymetr w górę to spadek ciśnienia o 0,7 mm Hg, natomiast jeden centymetr w dół to wzrost ciśnienia o 0,7 mm Hg. 


Nie poruszyłem wszystkich zagadnień związanych z układem naczyniowym, uważam że aż tak szczegółowa jego analiza nie ma sensu.

~Na podstawie Podstawy fizjologii medycznej, Jolanty Jaworek