Dęby czerwone rosnące obok mojego bloku

Pod mym oknem rośnie dąb, większy od cyklopa

Jest dla mnie równie cenny, jak dla złych ropa

Dlatego, że towarzyszy mi przez wszystkie moje lata

Nie mogę ogarnąć, jaka byłaby to dla mnie starta

Jeżeli ktoś postanowi go ściąć, wynajmując drwala

W mym mieście często używa się tego dręczyciela

Dęby czerwone na początku wiosny (21 marzec 2011)

Dęby czerwone na jesień (27 październik 2011) - inna perspektywa

Dział 5 - Rośliny zielone

Rośliny zdecydowały się wyjść na ląd z powodu paru rzeczy. Po pierwsze, w wodzie nie starczało miejsca, po drugie, brakowało tam światła i soli mineralnych. Kiedy organizmy wyszły już na ląd, musiały dostosować się do środowiska tam panującego, a właściwie ciągle się dostosowywały, ewolucja ma bowiem charakter ciągły i płynny. Organizmy, które niegdyś ciągle bytowały w otoczeniu wody, teraz musiały poradzić sobie z wysychaniem, wytworzyły więc skórki, czyli epidermy, jest to tkanka okrywająca, która została pokryta nieprzepuszczalną kutykulą zawierającą substancje tłuszczowe. Natomiast kutykula sama w sobie uniemożliwiałaby wymianę gazową, dlatego wykształcone zostały aparaty szparkowe, dzięki którym wymiana gazowa jest możliwa. Rośliny wodę znaleźć mogły jedynie w glebie, dlatego wykształcone zostały chwytniki i korzenie (które również utrzymują roślinę w podłożu) oraz tkanka przewodząca. Żeby ułatwić połączenie plemnika z komórką jajową, gametangia męski i żeńskie występują obok siebie, by ruchliwe (zaopatrzone w wici) plemniki dopłynęły i zapłodniły komórkę jajową. U sporofitów, czyli pokolenia diploidalnego, mejospory zostały umieszczone na szczytach łodyg, żeby wiatr mógł je dalej rozsiać.

Kuksonia to najstarsza znana roślina, jej łodyżki rozrastały się dychotomicznie, takie pojedyncze rozgałęzienie (patrz 1. rysunek) zwie się telomem. Na szczycie każdego telomu znajdowała się kulista zarodnia lub kieliszkowate gametangia. Taką budowę mają ryniofity, od których pochodzą pozostałe grupy roślin zielonych, choć nie wiem czy też zielenice, które dopiero niedawno zostały zaliczone do roślin (kiedyś mieściły się w królestwie protistów).

Zosterofilofity mają zarodnie zebrane w postaci kłosów. U trymerofitów powstał monopodialny układ z pędem głównym i bocznymi odgałęzieniami. Mszaki i glewiki choć wywodzą się ryniofitów, szybko się od nich oddzieliły, ich istotną różnicą pomiędzy innymi roślinami jest przemiana pokoleń z przewagą gametofitu.

Poniżej dołączam dwa rysunki, warto zwrócić uwagę na ten podpisany „schemat teorii telomowej”.

Kuksonia

Schemat teorii telomowej

Zmiana grafiki

Obrazki w nowych artach tworzę w grafice wektorowej, sama jakość takich ilustracji jest bardzo duża (jakość, a nie moje wykonanie xD) . Niestety wymaga to sporo roboty, a ja nie mam czasu na zapoznawanie się z ową grafiką, dlatego kolejne obrazy będę tworzyć w grafice pikselowej.

Dział 3 - Wirusy

Wirusy to bardzo ciekawe istoty. Nie są zbudowane z komórek, dlatego nazywamy je – bezkomórkowymi formami materii ożywionej. Te miniaturowe organizmy – bo nawet tysiące razy mniejsze od bakterii – nie przeprowadzają samodzielnie żadnych funkcji życiowych. Pasożytują one w organizmach jądrzastych i bezjądrzastych.

Istoty te posiadają cechy organizmu żywego, jak i rzeczy nieżywych. Cechy życia to: przyswajanie składników odżywczych z otoczenia, zdolność reprodukcji, możliwość mutacji, ewoluowanie, natomiast cechy natury martwej to: brak wymiany gazowej, nie zdobywają energii (tym samym nie rozwijają się), nie poruszają się poza komórkami żywiciela, mogą przybierać postać krystaliczną.

Wirusy zbudowane są z kapsydów, które tworzą kapsomery. Kapsydy zwykle wykonane są z otoczki białkowej i materiału genetycznego, którym jest DNA lub RNA, dwu- lub jednoniciowy. Czasem wirus może być chroniony jeszcze przez osłonki zbudowane z glikoprotein wirusa i części błony komórkowej gospodarza. Kapsydy przybierają różne formy: bryłowe, wielościenne, pałeczkowate, bryłowo-spiralne.

Wirusy muszą się jakoś powielać, jednak się nie rozmnażają. Znam dwa cykle ich reprodukcji: lizogeniczny i lityczny, Zacznijmy od tego pierwszego. DNA (kwas deoksyrybonukleinowy) wirusa wszczepia się w DNA gospodarza. Potem wirus przechodzi w stan uśpienia. W postaci tej zostaje przekazywany do potomnych komórek, a kiedy stan zdrowia żywiciela spadnie, wirus przechodzi w cykl lityczny, a więc przejmuje kontrolę nad metabolizmem komórki. Enzymy komórki zaczynają powielać wirusowe DNA/RNA i białka kapsydowe. Potem dochodzi do etapu składania, czyli łączenia materiału genetycznego z białkami kapsydowymi, następnie komórka ulega rozerwaniu i wirus przenosi się do nowej. Zdarza się, że dochodzi do pewnych zmian w ułożeniu i budowie białek kapsydowych, co utrudnia walkę z wirusami, zwłaszcza występuje to u wirusów posiadających RNA.

W klasyfikacji wirusów bierze się pod uwagę: wielkość, kształt, rodzaj materiału genetycznego, typ komórki żywiciela. Klasyfikacja ma więc charakter sztuczny. Zestawienie ze względu na typ komórki, które atakują:

Cechy:	Bakteriofagi (wirusy bakteryjne):	Wirusy roślinne:	Wirusy zwierzęce:
Kształty:	Pałeczkowate, wielościenne.	Pałeczkowate.	Często wielościenne.
Rodzaj m. genetycznego:	Głównie DNA.	Głównie RNA.	DNA lub RNA.
Dodatkowe informacje:	Kapsyd wirusa pozostaje poza komórką żywiciela.	Rodzaj wirusa określa się poprzez objawy rośliny.	Bardzo wyspecjalizowane - atakują konkretne narządy.

Choroby wywoływane przez wirusy:

Wścieklizna:	Rozwija się w mózgu; bezpośredni kontakt zwierząt; śmiertelna. Głównym objawem jest wstręt do wody.
Pryszczyca:	Choroba bydła oraz parzystokopytnych, objawem jest owrzodzenie pyska i racic. Wirus przenoszony jest przez ptaki. U ludzi pryszczyca występuje sporadycznie.
Nosówka:	Wirus atakuje płuca, przewód pokarmowy kub mózg ssaków; śmiertelna.
Myksomatoza:	Śmiertelna choroba atakująca wyłącznie króliki - poraża ich układ nerwowy.
AIDS:	Zespół nabytego niedoboru odporności. Wirus HIV atakuje białe krwinki człowieka. Przenosi się drogą płciową bądź za pośrednictwem zakażonej krwi. Prowadzi do śmierci na skutek rozwoju chorób, które nie mogą być zwalczane.
Żółtaczka zakaźna:	Występuje w kilku odmianach. Prowadzi do uszkodzenia wątroby, a czasem też do śmierci.
Zapalenie opon mózgowych:	Choroba wywoływana przez wiele wirusów.
Grypa:	Niekiedy może doprowadzić do śmiertelnych powikłań. Wirus szybko ulega mutacji.

Wiriod to wirus pozbawiony kapsydu, którego materiałem genetycznych jest zawsze RNA. Wywołuje choroby ziemniaków i owoców cytrusowych. Prion to cząsteczka białka, powodująca choroby centralnego układu nerwowego bydła (choroba szalonych krów), owiec (scrapie) i człowieka (Creutzfeldta-Jakoba, kuru, syndrom Gerstmanna-Strausslera-Scheinkera, rodzinna bezsenność). Białka te odkrył w 1997 r. (za co otrzymał Nagrodę Nobla) Stanley Prusiner. Wszystkie choroby wywoływane przez chorobotwórcze białka są śmiertelne. W 1988 roku zakazano dodawanie do paszy mięsa i kości zmarłych owiec, stwierdzono bowiem, że to przyczynia się do powiększenia liczby chorych.

Bibliografia:

• Biologia klasa 1. OPERON, zakres rozszerzony, Gdynia 2005
• Problemy światowej ekologii - z czym wchodzimy w XXI wiek, Wacława A. Godlewska-Lipowa i Janusz Y. Ostrowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2000

Dział 2 - Prokarionty

Prokarionty są pozbawione jądra komórkowego, ich materiał genetyczny zgromadzony jest w cytoplazmie. Mureina, z której zbudowane są ich ściany komórkowe to substancja białkowo-cukrowa. Ze ściany komórkowej wystają fimbrie, czyli narządy służące do utrzymania bakterii na podłożu oraz są wykorzystywane w procesie płciowym zwanym koniugacją. Niektóre prokarionty potrafią prowadzić utajone życie zwane anabiozą.

Występują prokarionty heterotroficzne i autotroficzne. Te pierwsze wchłaniają związki organiczne przez błonę i ścianę komórkową. Organizmy samożywne syntetyzują związki organiczne z nieorganicznych. Energia potrzebna do syntezy tych związków pochodzi z chemosyntez. Przykładem bakterii przeprowadzającej chemosyntezy jest Nitrobacter Agilis. Bakterie, które przeprowadzają chemosyntezy, nazywa się nitryfikacyjnymi. Bakteriochlorofil to oczywiście podstawowa substancja, bez której fotosynteza nie mogłaby się odbyć. Sinice, czyli rodzaj samożywnych bakterii wykształciły chlorofil a, który zwiększa efekt procesu fotosyntezy – są więc bardziej rozwiniętą grupą bakterii (kiedyś nawet uznawane były za rośliny). Reakcje fotosyntezy chyba każdy z nas zna, ale dla przypomnienia: woda + tlenek węgla (IV) + światło → glukoza + tlen; w równaniu stechiometrycznym przedstawia się to tak: 6H₂O + 6CO₂ + hν (energia świetlna) → C₆H₁₂O₆ + 6O₂ .

Budowy bakterii tlenowej.
Źródło: http://terazwiedza.pl

Budowo bakterii tlenowej fotosyntetyzującej.
Źródło: http://terazwiedza.pl

Kiedy bakteria oddycha beztlenowo, zachodzi proces fermentacji, którego produktem, jest często pożądany przez ludzi alkohol etanol, kwas mlekowy, kwas octowy i zawsze dwutlenek węgla, i energia. Proces oddychania z udziałem tlenu jest kilkakrotnie bardziej wydajny niż oddychanie beztlenowe. Anaeroby oddychają bez tlenu, a aeroby z tlenem. Azotobacter, Rihzobium, Clostridium pasteurianum i sinice potrafią przyswajać wolny azot.

Bakterie rozmnażają się bezpłciowo (podział komórki, fragmentacja), żeby urozmaicić swój kwas deoksyrybonukleinowy, prokarionty wykształciły proces zwany koniugacją, podczas tego procesu dwa osobniki wymieniają ze sobą DNA (więcej o tym procesie przy orzęskach, jednakże u nich występują jądra, więc proces trochę się różni).

Bakterie można podzielić na grama-dodatnie i grama-ujemne. Bakterie mające grubą ścianę mureinową zaliczane są do grama dodatnich i barwią się w odcieniach niebieskiego. Natomiast grama-ujemne przybierają barwę czerwoną (np. Escherichia coli) i mają dwie błony komórkowe i cienką ścianę. Obrazek po lewej stronie, moje własnoręcznej roboty pomoże to utrwalić. Bakterie te barwi się fioletem krystalicznym z jodem, a następnie opłukuje alkoholem.

Poniżej przedstawiam tabele, w której wyodrębniłem archeany i bakterie właściwe, czyli inaczej mówiąc, jest to mini podział systematyczny.

Archeany (archebakterie):	Bakterie właściwe (eubakterie):
DNA podzielone na odcinki; brak mureiny; żyją w ekstremalnych warunkach.	Sinice: samożywne, posiadają fikocyjaninę i fikoerytrynę, potrafią wiązać wolny azot (dzięki heterocystom). Promieniowce: grama-dodatnie, żyją głównie w glebie, tworzą kolonie. Krętki: bakterie, poruszają się ruchem wijącym. Protobakterie: najpospolitsze formy prokariontów.

Osobiście nie interesują mnie poszczególne grupy bardziej szczegółowo, dlatego nie będę na siłę pisać o tym, co mnie nie kręci. Jeżeli kogoś to interesuje, to odsyłam choćby do Wikipedii, encyklopedii, albo podręcznika biologii lub jakiejś innej książki.

Prokarionty symbiotyczne charakteryzują się korzystnymi relacjami z gospodarzem, przykładem jest Bacteroides, który żyjąc w żwaczy przeżuwaczu krowy (albo innego zwierzęcia) trawi celulozę, czyli jeden z głównych składników roślin. Kolejnym przykładem może być Pillotina, która żyje w jelicie termitów albo Rhizobium przyswajający wolny azot, który współżyje z roślinami motylkowymi (groch, fasola, łubin, wyka).

Bakterie dzieli się często ze względu na ich cechy morfologiczne, często jej nazwa pochodzi od formy morfologicznej. I tak np. Escherichia coli (po polsku Pałeczka okrężnicy) przybiera wygląd pałeczki. Treponema pallidum (Krętek blady) wywołujący kiłę, jest krętkiem.Wyróżnia się formy kuliste (ziarniaki, dwoinki, paciorkowce, gronkowce, pakietowce), formy wydłużone (pałeczki, laseczki, maczugowce), formy skręcone spiralnie (przecinkowce, śrubowce, krętki) oraz formy rozgałęzione (promieniowce, prątki).

Formy morfologiczne bakterii. Dzięki uprzejmości: http://terazwiedza.pl

Niekiedy prokarionty nie wnoszą nic negatywnego do współżycia z żywicielem, takie stosunki nazywa się komensalistycznymi, przykładem dotyczącym nas jest Escherichia coli, która żyje w końcowej części naszego układu pokarmowego.

Każdemu z nas jednak bakterie kojarzą się z czymś złym – choć niekoniecznie po serii reklam Actimela (taki smaczny, ale bardzo drogi jogurcik). Takimi złymi prokariontami są oczywiście pasożyty, żerują one na żywicielu, niszcząc tkankę i wytwarzając substancje toksyczne, które są czynnikami chorobotwórczymi. 

Niektóre choroby wywołane przez bakterie: tężec, czerwonka bakteryjna, trąd, dżuma, cholera, dur brzuszny, gruźlica, zapalenie płuc, kił, rzeżączka. Nie widzę najmniejszego sensu pisaniu i ich objawach i przebiegach, bo jeśli kogoś to interesuje, to ma masę różnych opracowań.

Człowiek wykorzystuje bakterie do: produkcji alkoholi, kwasów organicznych, antybiotyków, hormonów, enzymów, witamin, aminokwasów, insuliny, czynnika krzepliwości krwi; używa się ich do: kiszenia ogórków, kapusty, oliwek, zsiadania mleka,; sinice jako nawozy, a biogaz do ogrzewania pomieszczeń.

Bibliografia:

• Biologia klasa 1. OPERON, zakres rozszerzony, Gdynia 2005
• http://terazwiedza.pl

Mały teścik

Obrazek:

Obrazek2:

Obrazek3:

Obrazek4:

Wstęp do biologii

Biologia to nauka o organizmach żywych. Nie udało się jeszcze w krótki sposób zdefiniować życia. Znamy jednak podstawowe cechy życiowe (jest ich 7): odżywianie, wzrost i rozwój, oddychanie, wydalanie, reagowanie na bodźce, ruch i rozmnażanie się. Nie wszystkie żywe organizmy spełniają każdy z tych aspektów, np. rośliny nie poruszają się, inne organizmy nie wydalają.

Za lepszy atrybut, którym określa się istotę żywą, uznaje się budowę komórkową. W komórkach znajduje się kwas deoksyrybonukleinowy, w skrócie DNA, który u każdego organizmu ma praktycznie ten sam sposób kodowania. Służy on do przekazywania danych cech potomkom, dzięki czemu zapewniona zostaje ciągłość populacji i gatunku.

Ciekawymi istotami są wirusy, gdyż nie są zbudowane z komórek ani nie mają własnego metabolizmu, nie wiadomo więc czy żyją.

Badacze wyróżniają trzy poziomy złożoności organizmów:

1. komórkowy – dotyczy struktur komórkowych i samej komórki;
2. organizmalny – dotyczy tkanek, narządów i całych organizmów;
3. ponadorganizmalny – dotyczy populacji i biocenozy.

Nauka ma za zadanie zdobywać i uporządkowywać wiedzę na świecie. Każda nauka opiera się na dedukcji i indukcji. Dedukcja wygląda schematycznie tak: przesłanka → wnioski. Indukcja tak: szczegóły → uogólnienie. Jeśli chcemy stworzyć jakieś prawo naukowe (np. - często używane przez kobiety - wszyscy mężczyźni są tacy sami), trzeba najpierw wystawić hipotezę, która po licznych potwierdzeniach (obserwacjach i badaniach) przekształca się w teorię naukową, następnie teoria ta musi zostać powszechnie uznana i tak rodzi się prawo naukowe.

Malowidła naskalne w jaskini Lascaux we Francji i w Altamirze w Hiszpanii są dowodami na to, że prehistoryczni ludzie interesowali się przyrodą. Potem, w starożytności i średniowieczu postęp w nauce biologii był ogromny. Jednym z największych sukcesów było stworzenie mikroskopu w XVI wieku. Co do mikroskopów to dzielą się ona na optyczne (przybliżenie około 1500 razy) i elektronowe (przybliża nawet milion razy). Mikroskopami elektronowymi nie da się przeprowadzać obserwacji komórek żywych.

Poniżej przedstawiam tabele z postaciami, które odznaczyły się w nauce biologii. Warto poczytać o tych ludziach nieco więcej. Choć mnie osobiście to nie interesuje.

Nazwisko i czas życia:	Informacje:
Hipokrates, V i IV wiek p.n.e.	Lekarz i uczony z Kos (miasto w starożytnej Grecji). Określił, czym jest etyka zawodu lekarza, do dziś funkcjonuje przysięga Hipokratesa.
Arystoteles, IV wiek p.n.e.	Stworzył pierwszy system klasyfikacji roślin i zwierząt.
Galen, II wiek p.n.e.	Opracował podstawy fizjologii człowieka i zwierząt; lekarz.
Andreas Vesolius, XVI wiek	Opisał budowę ciała człowieka.
Zachariasz Jansen, XVI i XVII wiek	Optyk, który stworzył mikroskop.
William Harvey, XVI i XVII wiek	Przedstawił cały obieg krwi u człowieka i wyjaśnił pracę serca.
John Ray, XVII i XVIII wiek	Podał definicję gatunku.
Karol Darwin, XIX wiek	W 1858 przedstawił teorię ewolucji biologicznej (tak zwany darwinizm).
Joseph Edward, XX i XXI wiek	Dokonał pierwszego przeszczepu.

Nawiązując do Arystotelesa klasyfikacja roślin i zwierząt to inaczej systematyka, czyli podział na jednostki systematyczne (taksony) zgodzie z pewnymi regułami (regułami taksonomii). Systematyka to wyodrębniona dziedzina biologii. W 1758 dzieło Linneusza uznano oficjalnie za współczesną systematykę zoologiczną. Cechy tej systematyki to: nomenklatura binominalna (dwuczęściowa nazwa), rangi systematyczne, nazewnictwo łacińskie, opisany okaz muzy być dostępny dla innych badaczy, zasada priorytetu (czyli kto pierwszy opisał, ten nazywa ów gatunek). Systemy klasyfikacji dzielą się na: sztuczne (np. ze względu na budowę morfologiczną ciała) i naturalne (np. filogenetyczna, czyli ze względu na DNA). Do klasyfikacji organizmów używa się teraz programów komputerowych, które tworzą np. kladogramy – drzewa rodowe. Do tej pory poznano 1,75 mln gatunków, jednak naukowcy z Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej w Nowym Jorku przewidują, że na Ziemi żyje około 100 milionów. 

Zdarza się, że organizmy blisko niespokrewnione ze sobą ewoluują w podobny sposób, nazywa się to konwergencją. Natomiast paralelizm ewolucyjny to równoległe ewoluowanie spokrewnionych ze sobą szczepów. 

Biologia to obszerna nauka, dlatego dzieli się ją na naukę o zwierzętach (zoologię) i roślinach (botanikę), a te na jeszcze bardziej szczegółowe dziedziny (np. malakologia – nauka o mięczakach czy mikologia – nauka o grzybach).

Teścik (odp. zaznacz myszką, to się wyświetlą):

Pytanie 1.

Podaj przynajmniej 4 cechy życia.

Odp 1. Odżywianie, wzrost i rozwój, oddychanie, wydalanie, reagowanie na bodźce, ruch i rozmnażanie się.

Pytanie 2.

Rozszyfruj skrót DNA.

Odp 2. DNA - Kwas deoksyrybonukleinowy.

Pytanie 3.

Wymień poziomy „złożoności organizmów” i napisz czym się charakteryzują.

Odp 3. Są to: komórkowy – dotyczy struktur komórkowych i samej komórki; organizmalny – dotyczy tkanek, narządów i całych organizmów; ponadorganizmalny – dotyczy populacji i biocenozy.

Pytanie 4.

Napisz czym różni się dedukcja od indukcji i podaj po przykładzie każdej z nich.

Odp 4. Dedukcja z góry coś zakłada i przyporządkowuje temu coś innego, a indukcja z kilku cech stawia pewne uogólnienie. Dedukcja: Wszyscy Mateusze są fajni, więc jestem fajny. Indukcja: Ten Mateusz jest głupi, tego nie lubię, a ten Mateusz jest brzydki, więc Mateusze są niefajni. 

Pytanie 5.

Gdzie odnaleziono naskalne malowidła?

Odp 5. W jaskini Lascaux we Francji i w Altamirze w Hiszpanii.

Pytanie 6.

Dokończ zdania:

a) Etykę zawodu lekarza określa przysięga... Hipokratesa.

b) W 1858 roku Karol Darwin przedstawił...teorię ewolucji.

Pytanie 7.

Podaj dwie cechy systematyki Linneusza (które spełnia się również współcześnie).

Odp 7. Nomenklatura binominalna, rangi systematyczne, nazewnictwo łacińskie, opisany okaz ogólnie dostępny, zasada priorytetu.

Pytanie dodatkowe: czy oglądałeś Dragon Balla?

Jeśli tak, to jesteś swój ziom! Jeśli nie, to polecam!

Niedługo kolejny wpis

Mam ostatnio mało czasu, a raczej mało czasu na pisanie notatek, ale już jutro powinna pojawić się jakaś.

1) Miałem iść na Podkarpacki Konkurs Chemiczny, ale to nie jest mój poziom niestety...
2) Skończyłem przed  chwilą II tom Mrocznej Wieży, polecam!
3) Miałem dziś stłuczkę z samochodem, przez co moja rodzina będzie musiała zapłacić trochę kasy, szlag mnie przez to trafiał, ale już mi przechodzi.
4) Olałem dziś naukę z powodu stresu i zdenerwowania, ale od jutra muszę się wziąć w garść, mam strasznie dużo rzeczy do roboty. I muszę załatwić duplikat karty rowerowej. II muszę iść do lekarza, żeby dostać skierowanie do Rzeszowa, do kardiologa i skierowanie do lekarza sportowego - jeśli chcę wciąż trenować boks. III muszę skołować kasę na półmetek (65 zł). IV muszę wykręcić się dziewczynie, bo inaczej niczego nie zrobię :(. Jeśli spełnię choć jedno zadanie będę zadowolony.

No to poznaliście mnie trochę prywatnie, do zobaczenia jutro! ; )

Wyszukiwarka

Dodałem dobrze działającą wyszukiwarkę moich blogów. W prawej kolumnie jest, można w ten sposób szybko i efektownie odnaleźć interesujące rzeczy.

Brak komentarzy

Mam już na blogu zanotowane ponad 1000 odwiedzin, obecnie dość często statystyki pokazują 50 odsłon dziennie, mam nadzieję, że w przyszłości będą pokazywać 150.

Jednakże, moglibyście komentować wpisy,pisać czy są dobre czy złe, oceniać je, mówić czy są pomocne, czy za długie itp. To będzie bardzo mi pomagało w pracy :) Zachęcam więc do komentowania!

Pozdrawiam słonecznie Mateusz ;D